Stavoren

Stavoren, voorheen Staveren (Fries: Starum; Stavers Stadsfries: Staveren) is een stad in de gemeente Súdwest-Fryslân met 950 inwoners (2017).

Stavoren is een voormalige Hanzestad en een van de Friese elf steden. Stavoren ligt in het uiterste zuidwesten van de provincie Fryslân (Nederland), aan drie kanten ingesloten door het IJsselmeer.

Stavoren (in het Fries ook Staveren genoemd) is zo’n 300 jaar voor Christus ontstaan langs een waterloop. In de 11e eeuw verkreeg Stavoren van de Brunonen stadsrechten, die tussen 1058 en 1068 door graaf Egbert de eerste met toestemming van keizer Hendrik V zijn verleend. Het was een belangrijke handelsstad. De grootschippers en kooplieden onderhielden belangrijke handelsrelaties met de landen rond de Oostzee. In 1285 werd Stavoren lid van de Hanze. De schippers uit Stavoren genoten bij passage van de Sont een oud voorrecht; bij de tolheffing werd hun voorrang verleend wat een flinke tijdwinst opleverde. Bij de Oostzeehandel speelde de Amsterdamse haven een belangrijke rol. Holland was met een snel groeiende bevolking voor de voedselvoorziening aangewezen op graanimporten uit de Oostzeelanden. De schippers uit Friesland waren voor Holland om die reden van levensbelang. Bij oorlogen tussen Holland en Friesland koos Stavoren dan ook dikwijls partij voor Holland, en in 1292 ontving het een Hollands stadsrecht van graaf Floris V van Holland. Bij de slag bij Warns, ook wel aangeduid als de slag bij Stavoren, koos Stavoren echter de Friese zijde.

Aan het einde van de Middeleeuwen raakte het stadje in verval. De haven verzandde en bij de graanhandel speelde Stavoren geen rol van betekenis meer. Op dit feit is het verhaal Het Vrouwtje van Stavoren gebaseerd. Na deze tijd van verval kwamen er in de 17e en 18e eeuw weer betere tijden met zeevaart naar verre landen. Maar in de 19e eeuw ging het stadje verder achteruit. Van de eens zo internationale haven bleef niet veel over. Op toeristische zomerdagen komt het roemvolle havenstadje echter weer tot leven. Op de pieren bij de haveningang staan twee havenlichten en de vuurtoren.

Na aanleg van de spoorlijn Zaandam – Enkhuizen naar Amsterdam (waarmee ook de Veerdienst Enkhuizen – Stavoren naar Enkhuizen en de spoorlijn Stavoren – Leeuwarden tot stand kwamen), werd Stavoren een belangrijke Zuiderzeehaven.

Sinds de gemeentelijke herindeling van 1984 is Stavoren geen zelfstandige gemeente meer. Tot 2011 behoorde deze stad tot de gemeente Nijefurd. Daarna ging Nijefurd op in de nieuwe gemeente Súdwest-Fryslân. Het Stadhuis van Stavoren heeft een andere bestemming gekregen. Het is tot op heden nog wel beschikbaar als trouwlocatie. De huidige eigenaar wil echter deze optie schrappen.